Opłaty za korzystanie ze środowiska, obok administracyjnych kar pieniężnych, stanowią środki finansowo-prawne ochrony środowiska. Ustawa Prawo ochrony środowiska – zwana dalej Poś, ujednoliciła zasady naliczania i uiszczania opłat, którymi zostały objęte wszystkie elementy korzystania ze środowiska, a mianowicie:

• wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza:
  - z kotłowni,
  - z procesów technologicznych, np.: lakierowanie, spawanie, wędzenie itp.
  - ze spalania paliw w silnikach spalinowych,
  - z przeładunku benzyn silnikowych,
  - z chowu lub hodowli drobiu,
• przydzielone uprawnienia do emisji na zasadach określonych w ustawie o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych,
• składowanie odpadów.

Od 2018 roku organem kompetentnym w sprawie opłat za pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi jest Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.

Do ponoszenia ww. opłat zobowiązane są podmioty korzystające ze środowiska:

• przedsiębiorca oraz osoba prowadząca działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa,
• jednostka organizacyjna niebędąca przedsiębiorcą,
• osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą tylko w zakresie, w jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska.

Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty i wnosi ją, bez wezwania, na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska. Opłatę ustala się według stawek obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce. Wyjątek stanowią opłaty za wprowadzanie gazów lub pyłów z eksploatacji urządzeń (zgodnie z ww. ustawą przez urządzenia rozumie się niestacjonarne urządzenia techniczne, w tym środki transportu), w tym przypadku opłaty należy wnosić na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce rejestracji podmiotu korzystającego ze środowiska.
Od 1 stycznia 2013 r. podmiot korzystający ze środowiska ponosi opłatę roczną za korzystanie ze środowiska za dany rok kalendarzowy do dnia 31 marca następnego roku, zgodnie z art. 285 ust. 2 Prawa ochrony środowiska w brzmieniu nadanym przez art. 9 ustawy o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce. W tym samym terminie przedkłada marszałkowi województwa wykaz zawierający informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat. Nie wnosi się opłat za korzystanie ze środowiska, których roczna wysokość nie przekracza 800 zł.
Obowiązek uiszczenia opłaty i złożenia wykazów zawierających informacje o zakresie korzystanie ze środowiska przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku, w którym upłynął termin wniesienia opłaty. Do opłat wnoszonych po ustawowym terminie należy samodzielnie doliczyć odsetki, w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych (dział III ustawy – Ordynacja podatkowa).